Catilina
Catilina
‘Quousque tandem abutere, Poetin, patientia nostra?’ Niet alleen rechtenstudenten kennen deze vraag uit Cicero’s Catilinarische redevoeringen, de vier aanklachten die Cicero richtte aan Lucius Sergius Catilina – die zich met geweld placht toe te eigenen wat hij niet op vreedzame wijze krijgen kon. Klinkt dit bekend? Het is nu de hele wereld, zelfs de Russische bevolking, die in koor vraagt:
‘Hoelang nog, Catilina (lees: Poetin), zul je ons geduld misbruiken? Hoelang nog zal die razernij van jou met ons de draak steken? Tot welk uiterste zal jouw lef zich grenzeloos roeren?’
Met deze woorden begint het ‘exordium’ (inleiding) van de eerste Catilinarische redevoering, die nu, ruim tweeduizend jaar later, nog actueel blijkt. ‘Het is moeilijker om de economie van het Romeinse Rijk te reconstrueren dan de politiek,’ zei de bekendste Britse classica, Mary Beard, ooit.
Hoe kan dat? Hoe komt het dat de woorden van Cicero na twee millennia nog actueel zijn? Hongaren hebben dezelfde woorden in 2012 gebruikt, toen er sprake was van een grondwetswijziging.
De beruchte Catilina in de redevoering van Cicero stierf als een held, hoewel hij een crimineel was. Zijn eerste vrouw had hij vermoord om te ontkomen aan een kostbare scheiding en plaats te maken voor een nieuwe vrouw. Ook over de vrouwen van Poetin bestaat de nodige onduidelijkheid, die tirannen doorgaans in stand houden als het om hun privéleven gaat, maar duidelijk is wel dat Poetin níét zal sterven als een held.
Het is hem wel gelukt om de klok van Oost-Europa dertig jaar terug te draaien. Wanneer ik de Roemeense kranten lees, krijg ik een acuut gevoel van déjà vu: paniek, angst en steun voor de Oekraïners in nood. Ook de angst van de inwoners van Moldavië dat zij mogelijk de volgende zijn op het lijstje van Poetin, en hun gebed om last minute bij Roemenië te kunnen aansluiten, zijn deel van mijn déjà vu.
Als je ooit een oorlog of revolutie hebt meegemaakt, hoop je dat zoiets nooit meer gaat gebeuren. Niet twee keer in je leven. Maar politiek is een vuil spel dat over de rug van gewone burgers wordt gespeeld en Poetin voedt zich met het fantoom van het verleden.
‘Hoelang nog, Catilina, zul je ons geduld misbruiken.’ Ik had gehoopt dat ik dit citaat alleen in moderne polemieken zou gebruiken en Catilina daarbij zou vervangen door de naam van een of andere intellectueel, of soit, een lokale politicus, want ik hoopte op nieuwe gezichten in de plaatselijke politiek. Maar de geschiedenis is wreed en ik vrees dat de echte Catilina in vergelijking met Poetin een lieverdje was.
Den Haag Centraal, 24 maart 2022