Beste docenten Nederlands uit Nederland, breng jullie leerlingen naar het Louis Couperus Museum in Den Haag. Want wat ze daar zullen zien, in de expositie, zijn in eerste instantie Freddie Mercury en Pasolini, in filmpjes waarin het mannelijke lichaam geëxposeerd en bewonderd wordt, en ja, een paar femmes fatales. Maar ze zullen ook veel symbolen van een moderne, complexe wereld zien, die ze op hun tablets en iPhone tegenkomen en googelen.

Dan kunnen jullie ze in de klas vertellen, voorafgaand aan het uitje, dat dit ook de wereld van Couperus was. Dat iedereen meer alter ego’s heeft, dat iedereen – behalve misschien de artiest –geheimen en kanten heeft die hij voor zichzelf houdt. Dat de meeste boeken, ook de boeken (vermijd de woorden ‘oeuvre’ en ‘essays’) van Couperus als uien zijn die afgepeld kunnen worden.

U kunt ze ook waarschuwen dat een boek ons slimmer maakt, want alleen een boek laat onze fantasie vrij en alleen in een boek geven we zelf een gezicht aan een personage. We schrijven het boek samen met de schrijver, wat heel cool is, een slimme game waarvan het profijt voor ons brein niet genoeg benadrukt kan worden. Een film levert ons alle gezichten kant-en-klaar, terwijl een boek ons de macht geeft om gezichten te maken.

Lees ze voor uit het boek van Couperus tot het boek een mens wordt, lees fragmenten voor, de dubbelzinnige fragmenten, de erotische fragmenten, de genderneutrale fragmenten. Dat vind je allemaal bij Couperus en dat zie je ook in de expositie in het museum: een meervoudige lectuur, een kans voor interpretatie, herinterpretatie. Zolang we een boek mogen interpreteren, is het boek niet verloren. Niemand heeft het recht om te zeggen dat Couperus dit of dat níét was. Vele interpretaties zijn mogelijk en daarmee kun je een boek ontdoen van het stof dat erop ligt. Een boek is een object van zijn tijd (porteur du temps), maar is veel meer dan dat.

Stuur uw leerlingen niet eerst naar de kast in de mediatheek, breng ze eerst naar deze tentoonstelling en laat ze eerst in het museum de personages van Couperus zien. Vecht voor het boek, docenten Nederlands, want jullie zijn net zo belangrijk als de lymfen in het lichaam: jullie kunnen de liefde voor het lezen overbrengen aan de leerlingen, maar ook het ontdekken van de kracht van het boek tegenwerken.

Ik neem aan dat jullie als docenten proberen en proberen de leerlingen te laten lezen. En jullie pogingen kunnen mislukken, maar geef niet op, docenten Nederlands. Breng ze naar het Louis Couperus Museum, misschien lukt Freddie Mercury wat jullie nu niet lukt. Niet lezen heeft iets van een goedaardige tumor. Maar het blijft een tumor en jullie blijven de lymfen.

Den Haag Centraal, 27 april 2023

Uit verveling speel ik soms rare spelletjes in mijn hoofd. Ik stel me bijvoorbeeld voor dat ik Marie Antoinette ben en net de memorabele zin gezegd heb ‘dan eten ze toch cake, geef ze cake’ Ik speel dat een paar keer in mijn hoofd, uit verveling, tot ik me verspreek en zeg ‘ geef ze coke’. Of dat ik Josefine ben en mijn lieve, kleine Napoleon net binnen stormt en aan mijn oorlel ruikt en boos wordt: ‘je hebt toch gedoucht, ik zei toch dat niet te doen? Dan gaan we seks uit het menu halen, welbeminde Josefine’. Of dat ik Churchill ben, net wakker, met een kater groter dan China, op de ochtend nadat hij met Stalin naar de kroeg ging en net het briefje waarmee Stalin Europa verdeeld heeft in zijn broekzak vindt, zittend op de wc.
Dit weekend verveelde ik me heel erg en stelde ik me voor dat ik de zoon van Navalny was,15 jaar oud. Terwijl mijn klasgenoten op insta foto’s plaatsten met de verschillende continenten waarnaar ze met vakantie gingen, kan ik mijn gedachten niet op orde brengen. Uit angst, want ik ben 15 jaar oud en mijn vader zit in de gevangenis. En ik kan me alleen afvragen ‘zal hij deze keer dood gaan want op insta staat dat hij weer vergiftigd werd. Langzaam, deze keer. Waarom helpt niemand uit Amerika of Europa, als papa aan de kant van het goede staat? Hoe kan het goede winnen als papa in de gevangenis dood gaat, vergiftigd door Voldemort?’
Of dat ik de ex van Poetin ben, Ljoedmila, en als ik mijn haar doe en mijn opgezette gezicht in de spiegel zie, na de eerste 5 shotjes, tegen mezelf in de spiegel hardop zeg:’ If’. De rest zeg ik gewoon in mijn hoofd, want Voldemort heeft overal oren.
Dat ik zelf Navalny ben en mijn gedachten niet op orde kan brengen, in de isoleercel. Dat ‘ik 8 kilo afgevallen ben, overdag niet mag zitten en het licht dag en nacht aan staat in de cel, dat ik vrees dat ik mijn kinderen niet meer zal zien. Dat ik zo zwak ben dat ik soms niet meer weet waarom ik hier opgesloten zit. In een normale wereld had Voldemort in een isoleercel moeten zitten en niet ik. Wat doet Amerika? Wat doet Europa?’
Dit spel kan soms heel zwaar zijn en ik vond het niet leuk om me voor te stellen dat ik het kind van Navalny was. En toen ik me voorstelde dat ik Navalny was, werd ik redelijk duizelig.
Ik wilde me nog voorstellen dat ik Richard de Mos was, maar dat kan wachten tot morgen, 21 april.

Den Haag Centraal, 20 april 2023

Afgelopen week heb ik ‘De Uitnodiging’ van Laura van Dolron gezien in het Theater aan het Spui, waar beide speeldagen waren uitverkocht. Ik ga niet heel vaak naar het theater, omdat ik een hekel heb aan de conventie tussen kunstenaar en publiek die je er vaak te duidelijk ziet. Maar ik bewonder de authentieke mensen die op het podium staan. Ik bewonder authenticiteit en de kunstenaars die de conventie overtreden. In een boek vind ik deze conventie soms speels. Het contract met het publiek: ik sta als kunstenaar hier en jullie staan daar en ik ga jullie dat vertellen. De schrijver doet dat beter dan de acteur, vind ik in het algemeen. Het is waar dat de acteur er een beperkte tijd voor heeft en dat de schrijver over alle tijd beschikt. Maar afgelopen dinsdag was Laura van Dolron de artiest, ongeacht de beoefende kunst. Ontroerend, en hoewel ik nooit een recensie over haar stuk gelezen heb, denk ik dat elke recensent dit woord gebruikt heeft: Laura van Dolron ontroert. Het gevoel dat iemand voor je staat met zijn hart buiten zijn borst. Ectopia cordis heet dat in de medische wereld, zo’n geval waarin het hart buiten de borstkast groeit. Je ziet het hart buiten het lichaam kloppen. Tenminste, dat heb ik ooit gezien in een aflevering van de medische serie ‘The Good Doctor’: de patiënt met deze aandoening kon niet geknuffeld worden en dat is juist wat Laura van Dolron wil: geknuffeld en geliefd worden. Willen we dat niet allemaal? Laura leek niet te geloven in de conventie met het publiek en daar zit haar kracht. Zij deed het fantastisch, het publiek deed het oké. De vraag die ik me gesteld heb bij het publiek was of dertigers en veertigers in Den Haag ook naar het theater gaan, want het publiek was het gewone babyboomerpubliek van Den Haag. Een publiek dat geen seconde de conventie vergeten heeft. Laura wel. Vandaar dat ze binnenkomt bij iedereen. En je gunt haar liefde. Je gunt haar haar geliefde Mark, die twee uur lang bij haar blijft op het podium. Je gunt haar dat ze samen oud mogen worden – zegt zij die de geliefde met wie ze oud wilde worden heeft verloren. Ik zat bij de deur, klaar om te vluchten als mijn pijn te groot zou worden. Ik heb bijna de hele tijd gesnikt, maar ik ben tot het eind gebleven.

Den Haag Centraal, 13 april 2023

Het ontroert me als vrienden zich zorgen maken dat ik me niet ga redden als zzp-er. Dat ik weer een vaste baan zou moeten zoeken. Niets is zeker in deze wereld, maar een ding weet ik zeker: never nooit meer in vaste dienst, ook al zit er ergens in de plooi van mijn geheugen nog het cliché never say never. Ik ben freelancer geworden om meerdere redenen. Een van de redenen, niet de meest belangrijke, is dat ik toch een beetje de mensen met wie ik te maken heb wil kiezen. Voor meer rendement. Voor meer vreugde. Om mezelf te ontwikkelen. Om van wat ik doe te kunnen genieten. Om, om weer een cliché te gebruiken, eindelijk te worden wie ik ben. Hebt u enig idee hoeveel grote, maar vooral kleine racisten in een grote organisatie zitten? Ik heb besloten mijn eigen racisten te kiezen. Het type dat racistische dingen met een soort onschuld zegt, kan ik makkelijker aanspreken. En een-op-een kun je makkelijker reageren. In een organisatie versterken racisten elkaar, zeker als je de nieuwkomeling bent. ‘Onschuldige’ grappen, ‘onschuldige’ naïviteit of ‘nieuwsgierigheid’, je leert ermee te dealen, als ‘vreemde’, maar in het weekend droom je over een andere werkplek. Ik heb al jaren geleden gekozen voor zelfspot, ik was op die manier tenminste iedere kleine racist voor. Zelfspot ontspant de sfeer en iedereen vindt je ‘cool’. In feite ben je toch minder jezelf. Na zoveel oefenen in zelfspot baarst(sic!) ik van kunde. Ik kies voor eigen waarde, waarin ik als eerste geloof. Er is ook iets in mij veranderd: ik hoef me niet meer te bewijzen. Hoeveel hooggeschoolde buitenlanders horen niet dat ze in hun werk overgekwalificeerd zijn? Dat was in mijn geval vaak een probleem, niet zozeer voor mezelf, maar meer voor anderen. De geschikte mens op de geschikte plek zetten is heel moeilijk, vooral als je met een accent praat. Als je een zin twee keer moet herhalen, want sommige mensen kennen alleen eén melodie van de taal en zijn doof voor kleine variaties, blijft dat moeilijk. Deze week, precies op de dag waarop deze kranteditie verschijnt, ben ik 18 jaar in dit prachtige land, waarin we het zo goed hebben. Ik ben dus ook hier volwassen geworden. Op mijn 18de in Nederland kies ik hardop voor mezelf en voor mijn waarde. Zal ik het redden? Lieve vrienden, ik kan de toekomst niet lezen, maar zoals ik ook in mijn vorige land gedaan heb, ik ken mezelf en ik leef met de hoop. Dat is al iets.

Den Haag Centraal, 7 april 2023

De laatste column van dit jaar besteed ik aan het lichaam. Want dat is wat ik de laatste weken doe: ik help mijn eigen lichaam om te herstellen. Ik geef mijn lichaam aandacht. Het verdriet van een lichaam dat zijn kameraad verloren is kende ik niet tot dit jaar.
Voor je geest die rouwt zijn er zo veel boeken geschreven. In al deze maanden heb ik nooit aan mijn lichaam gedacht, niet verder dan de paniekaanvallen sussen en van de vele katers na drank en slaappillen afkomen. Toen ik met klachten naar de huisarts ging zei ze dat ‘rouw in je botten en in je huid zit’. Daarom ging ik naar haar, omdat er iets mis was met mijn botten en mijn huid. Mijn lichaam, al 20 jaar gewend met het lichaam van mijn man, dat niet meer bestaat, moest alles wat het wist herdefiniëren. Je rouwt en je bent een verloren, lijdend lichaam. Je hebt lichamelijke pijn en je bent lichamelijk kwetsbaarder dan ooit, als je rouwt. Je lichaam zoekt het verdwenen lichaam, zoals een tweeling zijn helft zoekt. Ik heb geen familie bij wie ik in de armen kan springen en bij vreemden spring ik niet in de armen, hoe aardig zij ook mogen zijn. Niet eens bij vrienden, want geen vriend vervangt wat je verloren hebt. En toen ging ik massages nemen en huilde ik tranen met tuiten onder de zachte handen van de masseuse en nog eens onder een apparaat bij een beautycentrum waar de machine meer kietelde dan aaide, maar daar, liggend onder die machine die zijn werk deed dacht ik aan al die freaks die opgeblazen poppen thuis hebben en ik begreep hen he-le-maal. Het bekende lichaam van mijn man was niet meer en ik had geen moeder en geen vader die me in hun armen konden sluiten. Ik zocht veiligheid en aanraking in een beautysalon, bij een masseuse en bij een robot. Langzamerhand herstelt mijn lichaam, mijn huid is schoon en mijn botten hebben geen stem, zoals het hoort. Ik heb weer controle over mijn lichaam. Ik leer ook als lichaam zelfstandig te zijn. Controle over het gemis te hebben. Ik ben minder kwetsbaar, ook daarom durf ik dat op te schrijven. Ik las vanochtend over een klein meisje dat gevlucht was uit een instelling en in de kou liep in mijn geboorteland. Ik dacht aan haar zwaar beproefde lichaam, waar de angst zich al geïnstalleerd heeft. Lichamen hebben liefde, warmte en comfort nodig! Ik wens u dat uw lichaam in het nieuwe jaar geliefd wordt en comfort ervaart. Fijne feestdagen iedereen!

Den Haag Centraal, 31 december 2022

Ik ben altijd onder de indruk geweest van het menselijke brein. Wie bijvoorbeeld met suiker wil stoppen weet welke slimme manieren het brein bedenkt om toch suiker te krijgen. We zijn gedesigneerd om te overleven. En ik zie dat in mijn dagelijkse leven. Ik heb iets bedacht, zonder dat ik daarover ging nadenken, waardoor ik de paniek en wanhoop over het recente verlies van mijn man kan verdragen. Mijn brein was op zoek naar een strategie, zonder dat ik het in de gaten had. Want de laatste weken ben ik een groot fan geworden van documentaires over de kosmos. Laatste ontdekking: ‘Ancient Apocalypse’ op Netflix. Het werkt namelijk zo: Ik voel de paniekaanval aankomen (via vragen zoals ‘hoe zal ik ooit dit enorme verlies verwerken?’ ‘Hoe kun je terug naar het leven gaan als het geliefde lichaam, dat voor jou de hele mensheid betekende, in je armen zijn laatste adem uitblies?’). Als ik de vragen voel aankomen zap ik naar ‘Ancient Apocalypse’. Of  ik troost mezelf met het nieuws dat de Webb- telescoop chaos toont door een pasgeboren ster. We zijn niets, we zijn stof, zoals de Bijbel zegt. De natuur heeft het ook moeilijk, kijk maar naar al die rampen, heel Atlantis is verdwenen. Toen mijn man terminaal ziek was, fietste ik twee keer per week door een prachtig bos naar de school waar ik werkte. Ik bracht hem naar de chemo en ik mocht eerder weg van school om hem van de chemo terug te halen. Als hij aan het chemische infuus lag, fietste ik door het bos en smeekte ik de natuur en de hemel, die kracht die ik als kind uit mijn dorp kende, om hem beter te maken. Ik schreeuwde als een gek in de regen naar het bos om hem in leven te houden. Nu kijk ik naar al die apocalypsen en ik zeg tegen mezelf dat de natuur het ook moeilijk heeft, kijk maar naar al die overstromingen en aardbevingen. Dat zeg ik tegen mezelf en ik voel mijn bloeddruk dalen. Ik ben nooit kwetsbaarder geweest en mijn hersenen zijn op hun hoede. Mijn neiging is om me van de wereld terug te trekken, om mijn wonden in eenzaamheid te likken. Maar na nog een aflevering van ‘Ancient Apocalypse’ vraag ik me af of onze kwetsbaarheid niet een teken is dat we mensen nodig hebben. Dat we met elkaar verbonden zijn door het verlies dat we meemaken: aardbevingen of de dood van je geliefde. De filosoof Democritus  zocht naar euthymie, het moment van kalmte waarop je geest rust vind. Ik vind mijn euthymie als ik naar apocalypsen op tv kijk.

Den Haag Centraal, 24 november 2022

Doema is dom

Ik vrees voor de winter die uit #Rusland komt, die langer dan een seizoen zal duren. Een vrieskou die veel jonge en oude harten zal bevriezen, die een groot deel van de mensheid en onze cultuur wil bevriezen. Want Doema, het Rusische parlement, heeft een wet goedgekeurd die elke positieve berichtgeving over #LGBTQ+-personen strafbaar maakt. Ik stel me voor dat ik een jonge gay tiener in Rusland ben, die graag op social media zit. Hij of zij mag zich niet meer uiten, de persoon die hij of zij zou zijn in een vrij land moet voor de Russische wet verdwijnen. Hoe voelt het Westen deze ijskoude wind? Propaganda voor Poetin mag, ‘propaganda’ voor een leven waarin je vrij bent om te zijn wie je wilt, niet. ‘Zijn’ wordt strafbaar in Rusland en het ‘decadente’ Westen moet nu ingrijpen. De oorlog met Poetin is zoals in een B-film: hij speelt zich af op alle mogelijke fronten. Ik had 17 jaar de tijd om mijn afkeer voor het woord propaganda te verminderen en daar gaan we weer. Vraag u zich af wat “LGBT-propaganda” zou kunnen betekenen voor de Russische wet? De media, internet, literatuur, film en reclame. De tekst van de wet verbiedt ook “informatie die het verlangen kan opwekken om van geslacht te veranderen” voor kinderen. Het gaat mij niet alleen om de jonge Russische harten, maar ik vraag me ook af hoe besmettelijk de Russische bekrompenheid in Oost Europa zal zijn. Tot waar zal deze vorst komen? De obsessie met de traditionele familie is een van de Oost-Europese ‘waarden’ die de Oost-Europese volkeren met het Poetinistische volk verenigt.
En het gaat niet alleen om de Russen van Moskou tot Vladivostok, nee, de homohaat zal zich in Oost-Europa sneller verspreiden dan het coronavirus.
Zullen de ‘Memoires’ van Hadrianus, een van de meest bekende homoseksuelen aller tijden een van de mooiste zielen die op aarde geleefd heeft verboden worden in Rusland? Wat zullen de tieners op school leren over de Griekse en Romeinse cultuur, over Homerus, die in zijn werk uitgebreider in zijn beschrijvingen van mannen dan van vrouwen is? Over Gilgamesj, die moet leren leven zonder zijn vriend Enkidu? Zullen ze Andre Gide, Marcel Proust lezen? Of zullen zij en hun oeuvres deel uitmaken van de LGBT- propaganda? Er waait een koude wind uit Rusland die alles wat we zijn wil bevriezen. Onze cultuur, onze vrijheid, onze kinderen. We moeten hard vechten, tegen de Joker en zijn Doema. Want Doema is dom.

Den Haag Centraal, november 2022

Nokia-verhaal

Wie heeft er niet zo’n vriend of familielid aan wie hij geen appje of foto kan sturen omdat die nog steeds een oude Nokia gebruikt? Een niet-geüpdatete oom of juist iemand die de moderne gadgets niet vertrouwt? Niets mis mee natuurlijk. Maar in de praktijk zijn het in zo’n situatie vaak je kinderen die je aansporen om een modernere telefoon of laptop te nemen. In elk geval word je wel geüpgraded door de tijden, nolens volens. Alleen Rutte bleef achter.
En met dat Nokia-verhaal vraag je je opnieuw af, met een beetje gene: wie is deze man eigenlijk? Het rare zit uiteraard niet in het gebruiken van een Nokia op zich, het zit in het premier-zijn en een Nokia gebruiken. ‘Beetje awkward’, zouden zijn leerlingen kunnen zeggen. Daardoor zag ik hem in dat licht dat niet in zijn voordeel is: man alleen, geen kinderen, geen partner, arrogant in zijn ivoren Torentje, een personage. Ik zeg zeker niet dat alle mannen of vrouwen die alleen zijn, raar zijn, maar sommigen zijn het wel. Want wat maakt je in essentie mens? De menselijke connectie. Niet de functie. Als ik Rutte in dit licht bezie, denk ik aan de geleerden van Laputa in ‘Gullivers reizen’. Die waren zo geconcentreerd op wiskunde en muziek dat de wereld voor hen niet meer bestond en ze iemand nodig hadden die hun hoofd met een stokje aanraakte om ze terug naar de werkelijkheid te halen. Daar moest ik aan denken toen ik de volgende woorden van Rutte in de krant las: ‘Ik stuur sms-berichten die van belang zijn voor de bestuurlijke besluitvorming door of in cc naar de meest betrokken medewerker. De medewerker bewaart vervolgens de sms. Lange berichten, die ik niet kon doorsturen, las ik voor, parafraseerde ik of gaf ik op hoofdlijnen door aan medewerkers.’
Toen dacht ik aan de geleerden van Laputa en de Flappers: ‘Deze mensen leven zozeer in hun eigen gedachtewereld, dat zij zonder een externe prikkel van het spraak- of gehoorzintuig niet kunnen spreken of naar anderen kunnen luisteren. Daarom zijn er in elke familie speciale bedienden, ‘Flappers’ geheten. Zonder hen gaat men niet naar buiten. Het is de taak van een Flapper om, wanneer twee of meer personen in gezelschap zijn, met een ‘Flap’, een soort zwabber, zachtjes de lippen van degene te prikkelen die gaat spreken, en het rechteroor van degene aan te raken die aangesproken wordt.
De Flapper begeleidt zijn meester ook op zijn wandelingen om hem regelmatig een Flap op zijn oog te geven, omdat hij anders zo verstrikt raakt in zijn eigen gedachten, dat hij grote kans loopt om te struikelen over uitsteeksels, tegen obstakels zijn hoofd te stoten of tegen anderen aan te botsen.’
In 2022 heeft Rutte een Flapper nodig, omdat hij zijn Nokia niet wil updaten.

Den Haag Centraal, 26 mei 2022

SLAPP

Ik heb altijd gedacht dat het makkelijker is om in het Westen journalist te zijn. Ik heb het over de journalist die kritisch durft te zijn, die vragen durft te stellen. Je wordt immers niet doodgeschoten als je over de toeslagenaffaire schrijft. Niet lang geleden las ik over een Oost-Europese burgemeester die zich door een hele krantenredactie gediscrimineerd voelde en de krant prompt voor de rechter sleepte. De rechter gaf hem gelukkig ongelijk.
In de Roemeense zaak-Colectiv, waarbij in 2015 een brand uitbrak in de gelijknamige nachtclub, die uiteindelijk leidde tot 65 doden, kregen de schuldigen deze week hun straf op basis van wat de pers over de corruptie in deze zaak had onthuld.
Ik moet erbij zeggen dat in dezelfde landen waar journalist een gevaarlijk beroep is, je als journalist ook mee kunt doen met de tijdelijke politieke macht. Hoeveel journalisten worden na verkiezingen geen ambassadeur bijvoorbeeld?
Ik heb een zwak voor journalisten, vooral voor de kritische stemmen. Voor vragenstellers. Voor degenen die geen vrienden hoeven te zijn met de macht, omdat macht en waarheid zelden matchen. Voor de niet-bruggenbouwers. Ik hou van ongemakkelijke vragen, van oncomfortabele stemmen, van degenen die het niet gezellig houden.
Van journalisten die irriteren. Van links of rechts, ongeacht de huidige betekenis van links of rechts. Maar je hoeft vandaag de dag niet op Malta te wonen om te worden bedreigd als journalist. Ook het Westen heeft zijn eigen middelen om een journalist stil te krijgen, zonder te schieten. Het rijke Westen heeft geld. Zo werden onlangs twee Zweedse journalisten door een verongelijkte miljonair als privépersoon voor het Londense Hof gesleept. En de proceskosten waren zo hoog dat de journalisten geïntimideerd raakten. Zullen ze een volgende keer nog naar de waarheid zoeken als ze hun huis moeten verkopen om een dure advocaat te betalen?
Rijken, mensen en organisaties, jagen journalisten bewust op hoge kosten. Zulke procedures heten, volgens de Europese Commissie, SLAPP: ‘Strategic Lawsuits Against Public Participation’. Ik kende ze al uit het Oosten.
Waarheid doet er niet toe en heeft geen lichaam meer. Er is geen waarheid meer, alleen power. We zoeken naar kleine onderdelen van de waarheid, die, bij elkaar gebracht, geen waarheid meer vormen. Misschien is de waarheid in het Westen minder gevaarlijk, maar misleidend. Wie wil nog voor de waarheid werken als Abramovitsj, de burgemeester of een rijke organisatie je voor hoge kosten voor de rechter kan slepen? Waarom zou de waarheid nog belangrijk zijn? Voor wie? We kunnen toch allemaal een beetje corrupt of fout zijn en het gezellig houden? Ja?

Den Haag Centraal, 19 mei 2022

Leermeester

Als je geliefde of iemand anders in je familie doodziek is, verandert niet alleen je leven, maar ook je kijk op het leven. De vraag is: wat blijft er overeind als je naaste de diagnose terminale kanker krijgt? ‘Ben ik nog mezelf?’, vraag ik me vaak af. ‘Of ben ik iemand anders aan het worden?’ Ik ben altijd vrij rechtlijnig geweest en heb altijd veel gevraagd van mensen. Ik heb mezelf ook altijd volledig gegeven. Maar als ik mezelf van vóór de kanker zou moeten beschrijven, zou ik zeggen: ‘Soms een beetje te serieus.’

Maar ruim twee maanden na de zware diagnose merk ik dat ik ongeduldiger met de wereld aan het worden ben. En zwartgalliger in het algemeen. Dat ik geen geduld meer heb voor oppervlakkigheden, wat ik zelf logisch vind. Zoals een vrouw die in de winkel de tijd neemt om de verkoopster uit te leggen wat voor handdoekjes ze wil neerleggen in haar nieuwe, grote badkamer en iedereen in de rij achter haar getuige wil laten zijn van haar geluk. Ook in mijn ogen zoekt ze een bevestiging van haar mooie karma en ze verwacht een glimlach van me. Maar mijn tanden waren nooit strakker op elkaar geklemd. Ik zou haar niet willen vertellen wat ik met haar stomme handdoekjes zou willen doen. Zie je? Ongeduldiger, dat bedoel ik. Kanker in je familie maakt je nog geen verpleegkundige, ik ben van mijn spoor afgeraakt en zal ooit het leven opnieuw moeten leren. Nu, net als Dante, sta ik klaar om af te dalen in de hel. Het afglijden is begonnen. Ik kijk naar de wereld door een nieuwe bril, een kankerbril. Je hebt ineens andere prioriteiten en andere urgenties. Wat vroeger belangrijk was, zakt op je lijstje. Je leert een nieuwe woordenschat, je ontmoet nieuwe mensen, die je begeleiden op het kankerpad. Vrienden rangschikken. Mensen van wie je het nooit verwachtte, bellen je en bieden hulp, terwijl vrienden die je nodig had, op afstand blijven. Je bent verrast, maar de dood is eng in onze cultuur en zo was het tot drie maanden geleden ook voor mij. Maar kanker is niet alleen eng, hij is ook een leermeester. Voor een nieuwe dimensie van het leven, voor zolang het leven er nog is. Kanker verwijdert veel blinde vlekken en oogkleppen.
Ik ben ongeduldiger geworden, maar tegelijk heb ik niet meer zo snel een oordeel klaar als iemand chagrijnig is. Misschien heeft hij iemand thuis die terminaal is, is hij bang en uitgeput en hangt hij tussen het kapotte leven en de dood van zijn geliefde. Ik weet nu dat hij iedereen nodig heeft.

Den Haag Centraal, 12 mei 2022