Safe in Zuid-Afrika
Op de gewone vraag ‘Kun je lopen tot het centrum?’ wordt in Zuid-Afrika anders geantwoord dan verwacht. Je rekent op iets als ‘Jazeker, tien minuutjes lopen’, maar je krijgt als antwoord: ‘Het is safe.’ Of: ‘Dat is niet safe.’ Afhankelijk van waar je bent, op Longstreet in Kaapstad, waar niemand je na 17.00 uur nog naartoe stuurt, of in Seepoint tien minuten verderop, waar alles weer safe is. Maar wat betekent ‘niet safe’ eigenlijk? De jongen die op Longstreet voor onze auto zou zorgen (zijn woorden) kwamen we een kwartier later aan de andere kant van de wijk tegen. ‘Jullie auto is safe,’ zei hij. En toen we weer terug bij de auto waren, verscheen hij als de geest uit de fles om zijn gage te krijgen. En wat is ‘safer’: je rugzak op je buik of op je rug?
‘Ik wil geen geld,’ zeggen de bedelaars hier in Kaapstad, ‘alleen iets te eten.’ In het township Langa (wat in het Xsosa ‘zon’ betekent) voelde ik, toen we bij iemand naar binnen gingen, hoe mijn longen krompen van de schimmel op de muren en in de lucht. Een paar keer moest ik naar buiten om weer naar binnen te kunnen. De gids vertelde iets in rap Kaapstad-Engels en liet een plastic bord zien. We bedankten hem en gingen naar buiten voor frisse lucht. ‘Was dat bord om geld te doneren?’, vroeg ik en hij knikte, blij dat we het eindelijk begonnen te snappen.
Wat is safe? Al die kinderen in het township die blootsvoets met open armen naar je toe rennen alsof je god bent, of het zelfgemaakte bier van melk en maïs dat ik in een geïmproviseerde bar die ook een ziekenhuis of supermarkt of kerk had kunnen zijn, als enige weigerde te proeven? Al jaren laat ik mijn zwakke maag beslissen of iets safe is of niet, en ik luister altijd naar wat deze zegt. Wat is safe? ‘Onze lichamen zijn sterk,’ zei de chauffeur. ‘Wij kunnen tegen de vervuiling, jullie, blanken, niet.’ HIV bestaat niet volgens hem, in ieder geval is het niet gevaarlijk. Wat is safe? Het eerste wat ik in het township zag, waren veertig geslachte schapenkoppen op een plank. De ogen open, vliegen eromheen en gedroogd bloed op de vacht. De hele rit heb ik mijn maag zowat in mijn handen gehouden. Wat is safe? Op de geïmproviseerde markt nog eens vijftig verse, vers geplukte kippen, zogenaamde ‘flk’: fresh Langa kip. Eén keer in je leven moet je die proeven!
Maar echt unsafe heb ik me geen seconde gevoeld. Ik heb nog tien dagen te gaan. Ik hoop dat mijn maag en ik safe naar huis komen. Meer vegetariër dan ooit!
Den Haag Centraal, 4 juli 2019