De dood van een emigrant
De dood van een emigrant
De necrologierubriek in de NRC was dit weekend gewijd aan een Roemeense. Ik kon niet het hele artikel lezen omdat mijn abonnement is verlopen, maar voldoende om te begrijpen dat het over een Roemeense vrouw (zoals ik) ging, die (zoals ik) in Nederland woonde. Acht jaar ouder dan ik en al langer in Nederland dan ze in Roemenië had gewoond.
Zonder dat ik haar kende, heeft haar dood me diep geraakt. Ik begrijp niet goed waarom. Waarom zou het leven als emigrant prima zijn, maar doodgaan als emigrant minder prima? Zelf zou ik niet willen sterven in Roemenië. Waarom heb ik dan toch zo gehuild bij de dood van een onbekende? Is de dood van een emigrant dramatischer dan zijn leven?
Het voelt misschien alsof je twee keer bent ontheemd: uit je eigen land én uit je eigen dood. In mijn geboortedorp was het ergste wat iemand kon overkomen ‘doodgaan onder vreemdelingen’. Als dat gebeurde, moest het dorp álles doen om de dode terug naar huis te halen. Alsof hij thuis minder dood zou zijn. En toch. Waarom was ik nu zo ontdaan?
Misschien omdat emigratie al een soort dood is. Voor degenen die je achterlaat, neven, nichten, verre familie, ben je immers soms al dood. ‘Hoe heette die in Nederland woont ook alweer?’ Sommige emigranten houden contact met hun achtergebleven familie, anderen niet. Sommigen gaan in alle vakanties terug en hebben zelfs een vakantiehuisje in het vaderland, bij de zee of in de bergen. Maar veel emigranten kunnen geen vakantie vieren in hun achtergelaten geboorteland. Sommigen gaan na hun pensionering terug; het leven dat ze als migrant hebben gehad, voelt ineens als een droom, alsof het er niet geweest is. Maar anderen vervreemden al vanaf hun eerste jaren in het buitenland, doen hun uiterste best om te integreren, veranderen, worden andere mensen, die niet veel meer te maken hebben met wie ze waren toen ze elke dag nog in hun eigen taal spraken, maar die ook niet volledig westers zijn geworden. Hun ziel zweeft boven twee culturen. Tot de dood komt.
Wie was zij, de vrouw uit de necrologie in de NRC? Was ze gelukkig? Heeft ze hier iets kunnen opbouwen? Verlangde ze naar teruggaan? Likete ze de Facebookberichten van haar verre familie?
Misschien was ik zo ontdaan door haar dood omdat de dood zo definitief is. Zij kan niet meer terug naar Roemenië, ze kan het niet meer goedmaken met degene die ze dertig jaar niet heeft gezien.
Heeft de dood van een emigrant andere connotaties? Misschien is de enige echte dood ook een soort emigratie en zullen we het ‘daar’ goed hebben. We zullen ons sneller aanpassen, dat zijn we immers al gewend.
Rust zacht, Raluca Constantinescu!
Den Haag Centraal, 23 mei 2019