Beste docenten Nederlands uit Nederland, breng jullie leerlingen naar het Louis Couperus Museum in Den Haag. Want wat ze daar zullen zien, in de expositie, zijn in eerste instantie Freddie Mercury en Pasolini, in filmpjes waarin het mannelijke lichaam geëxposeerd en bewonderd wordt, en ja, een paar femmes fatales. Maar ze zullen ook veel symbolen van een moderne, complexe wereld zien, die ze op hun tablets en iPhone tegenkomen en googelen.

Dan kunnen jullie ze in de klas vertellen, voorafgaand aan het uitje, dat dit ook de wereld van Couperus was. Dat iedereen meer alter ego’s heeft, dat iedereen – behalve misschien de artiest –geheimen en kanten heeft die hij voor zichzelf houdt. Dat de meeste boeken, ook de boeken (vermijd de woorden ‘oeuvre’ en ‘essays’) van Couperus als uien zijn die afgepeld kunnen worden.

U kunt ze ook waarschuwen dat een boek ons slimmer maakt, want alleen een boek laat onze fantasie vrij en alleen in een boek geven we zelf een gezicht aan een personage. We schrijven het boek samen met de schrijver, wat heel cool is, een slimme game waarvan het profijt voor ons brein niet genoeg benadrukt kan worden. Een film levert ons alle gezichten kant-en-klaar, terwijl een boek ons de macht geeft om gezichten te maken.

Lees ze voor uit het boek van Couperus tot het boek een mens wordt, lees fragmenten voor, de dubbelzinnige fragmenten, de erotische fragmenten, de genderneutrale fragmenten. Dat vind je allemaal bij Couperus en dat zie je ook in de expositie in het museum: een meervoudige lectuur, een kans voor interpretatie, herinterpretatie. Zolang we een boek mogen interpreteren, is het boek niet verloren. Niemand heeft het recht om te zeggen dat Couperus dit of dat níét was. Vele interpretaties zijn mogelijk en daarmee kun je een boek ontdoen van het stof dat erop ligt. Een boek is een object van zijn tijd (porteur du temps), maar is veel meer dan dat.

Stuur uw leerlingen niet eerst naar de kast in de mediatheek, breng ze eerst naar deze tentoonstelling en laat ze eerst in het museum de personages van Couperus zien. Vecht voor het boek, docenten Nederlands, want jullie zijn net zo belangrijk als de lymfen in het lichaam: jullie kunnen de liefde voor het lezen overbrengen aan de leerlingen, maar ook het ontdekken van de kracht van het boek tegenwerken.

Ik neem aan dat jullie als docenten proberen en proberen de leerlingen te laten lezen. En jullie pogingen kunnen mislukken, maar geef niet op, docenten Nederlands. Breng ze naar het Louis Couperus Museum, misschien lukt Freddie Mercury wat jullie nu niet lukt. Niet lezen heeft iets van een goedaardige tumor. Maar het blijft een tumor en jullie blijven de lymfen.

Den Haag Centraal, 27 april 2023

Uit verveling speel ik soms rare spelletjes in mijn hoofd. Ik stel me bijvoorbeeld voor dat ik Marie Antoinette ben en net de memorabele zin gezegd heb ‘dan eten ze toch cake, geef ze cake’ Ik speel dat een paar keer in mijn hoofd, uit verveling, tot ik me verspreek en zeg ‘ geef ze coke’. Of dat ik Josefine ben en mijn lieve, kleine Napoleon net binnen stormt en aan mijn oorlel ruikt en boos wordt: ‘je hebt toch gedoucht, ik zei toch dat niet te doen? Dan gaan we seks uit het menu halen, welbeminde Josefine’. Of dat ik Churchill ben, net wakker, met een kater groter dan China, op de ochtend nadat hij met Stalin naar de kroeg ging en net het briefje waarmee Stalin Europa verdeeld heeft in zijn broekzak vindt, zittend op de wc.
Dit weekend verveelde ik me heel erg en stelde ik me voor dat ik de zoon van Navalny was,15 jaar oud. Terwijl mijn klasgenoten op insta foto’s plaatsten met de verschillende continenten waarnaar ze met vakantie gingen, kan ik mijn gedachten niet op orde brengen. Uit angst, want ik ben 15 jaar oud en mijn vader zit in de gevangenis. En ik kan me alleen afvragen ‘zal hij deze keer dood gaan want op insta staat dat hij weer vergiftigd werd. Langzaam, deze keer. Waarom helpt niemand uit Amerika of Europa, als papa aan de kant van het goede staat? Hoe kan het goede winnen als papa in de gevangenis dood gaat, vergiftigd door Voldemort?’
Of dat ik de ex van Poetin ben, Ljoedmila, en als ik mijn haar doe en mijn opgezette gezicht in de spiegel zie, na de eerste 5 shotjes, tegen mezelf in de spiegel hardop zeg:’ If’. De rest zeg ik gewoon in mijn hoofd, want Voldemort heeft overal oren.
Dat ik zelf Navalny ben en mijn gedachten niet op orde kan brengen, in de isoleercel. Dat ‘ik 8 kilo afgevallen ben, overdag niet mag zitten en het licht dag en nacht aan staat in de cel, dat ik vrees dat ik mijn kinderen niet meer zal zien. Dat ik zo zwak ben dat ik soms niet meer weet waarom ik hier opgesloten zit. In een normale wereld had Voldemort in een isoleercel moeten zitten en niet ik. Wat doet Amerika? Wat doet Europa?’
Dit spel kan soms heel zwaar zijn en ik vond het niet leuk om me voor te stellen dat ik het kind van Navalny was. En toen ik me voorstelde dat ik Navalny was, werd ik redelijk duizelig.
Ik wilde me nog voorstellen dat ik Richard de Mos was, maar dat kan wachten tot morgen, 21 april.

Den Haag Centraal, 20 april 2023

Afgelopen week heb ik ‘De Uitnodiging’ van Laura van Dolron gezien in het Theater aan het Spui, waar beide speeldagen waren uitverkocht. Ik ga niet heel vaak naar het theater, omdat ik een hekel heb aan de conventie tussen kunstenaar en publiek die je er vaak te duidelijk ziet. Maar ik bewonder de authentieke mensen die op het podium staan. Ik bewonder authenticiteit en de kunstenaars die de conventie overtreden. In een boek vind ik deze conventie soms speels. Het contract met het publiek: ik sta als kunstenaar hier en jullie staan daar en ik ga jullie dat vertellen. De schrijver doet dat beter dan de acteur, vind ik in het algemeen. Het is waar dat de acteur er een beperkte tijd voor heeft en dat de schrijver over alle tijd beschikt. Maar afgelopen dinsdag was Laura van Dolron de artiest, ongeacht de beoefende kunst. Ontroerend, en hoewel ik nooit een recensie over haar stuk gelezen heb, denk ik dat elke recensent dit woord gebruikt heeft: Laura van Dolron ontroert. Het gevoel dat iemand voor je staat met zijn hart buiten zijn borst. Ectopia cordis heet dat in de medische wereld, zo’n geval waarin het hart buiten de borstkast groeit. Je ziet het hart buiten het lichaam kloppen. Tenminste, dat heb ik ooit gezien in een aflevering van de medische serie ‘The Good Doctor’: de patiënt met deze aandoening kon niet geknuffeld worden en dat is juist wat Laura van Dolron wil: geknuffeld en geliefd worden. Willen we dat niet allemaal? Laura leek niet te geloven in de conventie met het publiek en daar zit haar kracht. Zij deed het fantastisch, het publiek deed het oké. De vraag die ik me gesteld heb bij het publiek was of dertigers en veertigers in Den Haag ook naar het theater gaan, want het publiek was het gewone babyboomerpubliek van Den Haag. Een publiek dat geen seconde de conventie vergeten heeft. Laura wel. Vandaar dat ze binnenkomt bij iedereen. En je gunt haar liefde. Je gunt haar haar geliefde Mark, die twee uur lang bij haar blijft op het podium. Je gunt haar dat ze samen oud mogen worden – zegt zij die de geliefde met wie ze oud wilde worden heeft verloren. Ik zat bij de deur, klaar om te vluchten als mijn pijn te groot zou worden. Ik heb bijna de hele tijd gesnikt, maar ik ben tot het eind gebleven.

Den Haag Centraal, 13 april 2023

Het ontroert me als vrienden zich zorgen maken dat ik me niet ga redden als zzp-er. Dat ik weer een vaste baan zou moeten zoeken. Niets is zeker in deze wereld, maar een ding weet ik zeker: never nooit meer in vaste dienst, ook al zit er ergens in de plooi van mijn geheugen nog het cliché never say never. Ik ben freelancer geworden om meerdere redenen. Een van de redenen, niet de meest belangrijke, is dat ik toch een beetje de mensen met wie ik te maken heb wil kiezen. Voor meer rendement. Voor meer vreugde. Om mezelf te ontwikkelen. Om van wat ik doe te kunnen genieten. Om, om weer een cliché te gebruiken, eindelijk te worden wie ik ben. Hebt u enig idee hoeveel grote, maar vooral kleine racisten in een grote organisatie zitten? Ik heb besloten mijn eigen racisten te kiezen. Het type dat racistische dingen met een soort onschuld zegt, kan ik makkelijker aanspreken. En een-op-een kun je makkelijker reageren. In een organisatie versterken racisten elkaar, zeker als je de nieuwkomeling bent. ‘Onschuldige’ grappen, ‘onschuldige’ naïviteit of ‘nieuwsgierigheid’, je leert ermee te dealen, als ‘vreemde’, maar in het weekend droom je over een andere werkplek. Ik heb al jaren geleden gekozen voor zelfspot, ik was op die manier tenminste iedere kleine racist voor. Zelfspot ontspant de sfeer en iedereen vindt je ‘cool’. In feite ben je toch minder jezelf. Na zoveel oefenen in zelfspot baarst(sic!) ik van kunde. Ik kies voor eigen waarde, waarin ik als eerste geloof. Er is ook iets in mij veranderd: ik hoef me niet meer te bewijzen. Hoeveel hooggeschoolde buitenlanders horen niet dat ze in hun werk overgekwalificeerd zijn? Dat was in mijn geval vaak een probleem, niet zozeer voor mezelf, maar meer voor anderen. De geschikte mens op de geschikte plek zetten is heel moeilijk, vooral als je met een accent praat. Als je een zin twee keer moet herhalen, want sommige mensen kennen alleen eén melodie van de taal en zijn doof voor kleine variaties, blijft dat moeilijk. Deze week, precies op de dag waarop deze kranteditie verschijnt, ben ik 18 jaar in dit prachtige land, waarin we het zo goed hebben. Ik ben dus ook hier volwassen geworden. Op mijn 18de in Nederland kies ik hardop voor mezelf en voor mijn waarde. Zal ik het redden? Lieve vrienden, ik kan de toekomst niet lezen, maar zoals ik ook in mijn vorige land gedaan heb, ik ken mezelf en ik leef met de hoop. Dat is al iets.

Den Haag Centraal, 7 april 2023